Μαστιχόδεντρο (Σχίνος)

Το μαστιχόδενδρο (Σχίνος) ανήκει στην οικογένεια Πιστάκια. Είναι θάμνος αειθαλής, έχει ύψος 2-3 μέτρα και πολλές φορές φτάνει μέχρι και τα 5 μέτρα.

Αναπτύσσεται με μεγάλη βραδύτητα. Την πλήρη ανάπτυξή του την παίρνει στα 40-50 χρόνια. Από τον 5ο ή τον 6ο χρόνο αρχίζει και δίνει Μαστίχα και από τον 12-15 χρόνο δίνει κανονικά πάνω από 320 γραμμάρια και σε σπάνια μέχρι 1 κιλό. Ζει πάνω από 100 χρόνια, αλλά λένε ότι υπάρχουν Μαστιχόδενδρα 200 χρόνων. Μετά τα 70 αρχίζει η παρακμή. Ο αρσενικός σχίνος δίνει καλύτερη ποιότητα μαστίχας από τον θηλυκό και έτσι μόνο αυτός καλλιεργείται στα Μαστιχοχώρια.
Υπάρχουν πολλές παραλλαγές του αρσενικού σχοίνου με διάφορα ονόματα. Οι περισσότεροι από αυτούς πήραν το όνομά τους από την τοποθεσία που καλλιεργούνται και υπάρχουν μερικές διαφορές μεταξύ τους.
Οι κυριότερες παραλλαγές είναι: 1) Μαυρόσχοινος ή Λαγκαδιώτης 2) Βότομος 3) Βιγλιώτης ή Μαρουλιώτης 4) Κρεμεντίνος 5) Λίβανος.

Ο χιώτικος ήμερος σχίνος, που το δάκρυ του είναι μοναδικό στον κόσμο, αναφέρεται ήδη από τον Γαληνό το 2^ο μΧ αιώνα και αργότερα από το Διοσκουρίδη.

Ο Γαληνός αναφέρει ‘‘Η ρητίνη ήτις γεννάτε εκ της Σχίνου, σχινική καλουμένη, χρήσιμη προς αίματος αναγωγάς και προς πάλαιαν βήχα πινομένη’’. Δηλαδή η μαστίχα βοήθα έχοντες χρόνιο βήχα των οποίων η απόχρεμψη είναι δύσκολη και ίσως και αιματηρή. Εδώ πρόκειται ασφαλώς για φυματικούς που τους βοήθα να απαλλαγούν από τη συσσώρευση βρογχικών εκκριμάτων, αλλά και βροχεκτασικούς ακόμη και σε περιπτώσεις καρκίνου των πνευμόνων για να έχουν ήρεμη αναπνοή.

Ακόμα οι πλύσεις με αφέψημα σχίνου, όπως αναφέρει ο βυζαντινός γιατρός Θεοφάνης Νόννος, ωφελούν στην ξηροφθαλμία.

Ο Διοσκουρίδης αναφέρει ότι το μαστιχέλαιον είναι ‘‘χρήσιμο παρ’ ιατροις’’

Ο Ιπποκράτης θεωρούσε το σχίνο φάρμακο για γυναικολογικά(έλκη τραχήλου) και εναντίον της υστερίας. Ο Διοσκουρίδης τον θεωρούσε στυπτικό και τον συνιστούσε ως φάρμακο για τις αιμοπτύσεις, τις διάρροιες, τις δυσεντερίες. Η ρητίνη του (και κυρίως της ποικιλίας από την οποία παράγεται η μαστίχα της Χίου) θεωρήθηκε από τον Διοσκουρίδη ως φάρμακο για το στομάχι. Παλαιότερα στην Κρήτη έφτιαχναν μια αλοιφή για την τριχόπτωση με χυμό σκίνου και αγριοκρεμμύδα (Urginea martima). Στη λαϊκή ιατρική ο φλοιός του σκίνου επουλώνει τις πληγές. Το έλαιον που παράγεται από του σχινόκαρπους ήταν ένα παραδοσιακό φάρμακο εναντίων της ωτίτιδας και διαφόρων δερματικών νοσημάτων, κυρίως εκζεμάτων. Η ρητίνη χρησιμοποιήθηκε εναντίων των ελκών του στομάχου.

Εκείνοι που έκαναν ευρεία χρήση της μαστίχας στην ιατρική είναι οι βυζαντινοί γιατροί, οι όποιοι τη χρησιμοποιούσαν για την κακοσμία του στόματος, για στομαχικές παθήσεις, αλλά κυρίως ως έκδοχο για την παρασκευή καταπλασμάτων, καταποτήρων και επιδέσμων. Η κυριότερη, από την οποία προσήλθε το γνωστό μας τσιρότο, γινόταν από μίγμα κηρού, μαστίχας και κρεμεντίνας τσικουδιάς. Το μίγμα αυτό επέθεταν σε χοντρό ύφασμα «συνήθως καμπότο» και με αυτό περιτύλιγαν τα τραύματα.

Σήμερα οι επιστημονική ερευνά μελετά τη δράση της μαστίχας στο ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού και δίνει ελπιδοφόρα μηνύματα για την καταπολέμηση του. Το ελικοβακτηρίδιο θεωρείται ένας απ’ τους βασικούς παράγοντες που προκαλούν τον καρκίνο του στομάχου.

Πρόσθετο υλικό: Παράδοση και τραγούδια

Σύμφωνα με λαϊκές παραδόσεις η καλλιέργεια και η παραγωγή της μαστίχας με τα 24 χωριά της νότιας Χίου σχετίζονται με το μαρτύριο του αγίου Ισιδώρου από την Αλεξάνδρεια που έζησε στα χρόνια του αυτοκράτορα Δέλιου. Κατά τη διάρκεια του μαρτυρίου τα δέντρα δάκρυσαν από τα βασανιστήρια του και δάκρυσαν, αυτό το δάκρυ είναι το δάκρυ του δέντρου που πληγώναμε, του σχίνου.

Μαστιχόδεντρο

Στίχοι: Ηλίας Κατσούλης
Μουσική: Ορφέας Περίδης
Πρώτη εκτέλεση: Ορφέας Περίδης

Μοιάζω με το δέντρο εκείνο
που πληγώνουνε κι ανθίζει,
άσπρο δάκρυ σαν το κρίνο
απ' το σώμα μου δακρύζει,
μοιάζω με το δέντρο εκείνο
που πληγώνουνε κι ανθίζει.

Μαστιχόδεντρο και κρίνο
Άγιο Μύρο και λιβάνι
ποιος αγάπησε να γιάνει.( χ2 )

Που σκορπάει την ευωδιά του
και στο χώμα που θα γείρει
κι ας κεντήσαν την καρδιά του
μ' ασημένιο κεντητήρι,
που σκορπάει την ευωδιά του
και στο χώμα που θα γείρει.

Μαστιχόδεντρο και κρίνο
Άγιο Μύρο και λιβάνι
ποιος αγάπησε να γιάνει.( χ2 )

Μοιάζω με το δέντρο εκείνο
που το σώμα του αγιάζει,
απ' το δάκρυ του που τρέχει
απ' το μόσκο του που στάζει,
μοιάζω με το δέντρο εκείνο
που το σώμα του αγιάζει.

Μαστιχόδεντρο και κρίνο
Άγιο Μύρο και λιβάνι
ποιος αγάπησε να γιάνει.( χ2 )